Advance Care Planning (ACP), of pro-actieve zorgplanning, is veel meer dan een gesprek over het levenseinde. Het is een continu proces waarin patiënten, hun naasten en zorgprofessionals samen nadenken over toekomstige zorgwensen en behandelvoorkeuren. Voor zorgprofessionals die dagelijks in direct contact staan met patiënten, vormt ACP een cruciale schakel in het leveren van persoonsgerichte zorg — met name bij chronische of levensbedreigende aandoeningen. Toch blijkt uit onderzoek dat ACP in de praktijk nog te weinig gestructureerd of te laat wordt ingezet. Dat kan en móét beter.
De impact van ACP op kwaliteit van zorg
Recent onderzoek toont overtuigend aan dat ACP leidt tot betere afstemming van zorg op de wensen van de patiënt, minder onnodige ziekenhuisopnames en een hogere tevredenheid onder patiënten en hun naasten. Bovendien ervaren zorgprofessionals zelf meer helderheid en minder morele stress wanneer zij handelen volgens eerder vastgelegde voorkeuren. ACP draagt bij aan een waardige laatste levensfase, met meer regie voor de patiënt en minder belastende interventies die niet bijdragen aan de kwaliteit van leven.
Barrières voor implementatie in de praktijk
Ondanks de evidente voordelen, blijft de implementatie van ACP in de dagelijkse zorg een uitdaging. Zorgverleners noemen gebrek aan tijd, training en organisatorische ondersteuning als belangrijke obstakels. Ook heerst er onzekerheid over het juiste moment om ACP te initiëren, vooral bij patiënten zonder duidelijke prognose. Toch blijkt uit studies dat juist een vroege en herhaalde benadering – liefst geïntegreerd in reguliere consulten – effectiever is dan éénmalige gesprekken.
De rol van zorgprofessionals aan het bed
Zorgprofessionals die herhalend contact hebben met patiënten spelen een sleutelrol in het succesvol voeren van ACP-gesprekken. Hun vertrouwensband met patiënten maakt hen bij uitstek geschikt om signalen op te vangen en het gesprek over toekomstige zorg op een natuurlijke manier te initiëren. Training in communicatievaardigheden, kennis van ethische kaders en interdisciplinaire samenwerking zijn hierbij essentieel. ACP is geen taak van één discipline, maar vraagt om een teamgerichte aanpak waarin iedereen zijn rol kent.
Drie tips voor zorgprofessionals:
-
Begin op tijd en integreer ACP in reguliere zorgmomenten. Wacht niet tot er sprake is van achteruitgang, maar begin het gesprek bij diagnose of bij verandering in gezondheidstoestand.
-
Volg training in ACP-gespreksvoering. Effectieve communicatie is essentieel. Training verhoogt het zelfvertrouwen en vergroot de kans op succesvolle gesprekken.
-
Documenteer en deel wensen structureel. Gebruik elektronische dossiers om wensen vast te leggen én zichtbaar te maken voor collega’s binnen het behandelteam.
Bronnen:
-
Lovell, N., Etkind, S. N., Bone, A. E., et al. (2023). Advance care planning in chronic illness: a systematic review and meta-analysis. The Lancet Public Health, 8(1), e25–e36. https://doi.org/10.1016/S2468-2667(22)00208-5
-
Rietjens, J. A. C., Sudore, R. L., Connolly, M., et al. (2022). Definition and recommendations for advance care planning: An international consensus supported by the European Association for Palliative Care. The Lancet Oncology, 23(5), e247–e256. https://doi.org/10.1016/S1470-2045(22)00129-6
-
Pollock, K., Wilson, E., Seymour, J. (2023). Barriers and enablers to advance care planning: A qualitative evidence synthesis. Palliative Medicine, 37(1), 20–35. https://doi.org/10.1177/02692163221137059
-
Sudore, R. L., Heyland, D. K., Lum, H. D., et al. (2022). Outcomes that define successful advance care planning: A Delphi panel consensus. Journal of Pain and Symptom Management, 63(5), e435–e445. https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2021.11.007
-
McMahan, R. D., et al. (2023). Training healthcare professionals in advance care planning communication: A scoping review. BMC Palliative Care, 22(1), 34. https://doi.org/10.1186/s12904-023-01118-4
