Ondersteunen bij rouw na verlies van gezondheid
Patiënten die geconfronteerd worden met een ernstige ziekte, ervaren vaak een diepgaand verlies van gezondheid en moeten leren omgaan met deze verandering. Hoe kun je hen als zorgverlener hierin bijstaan? “Blijf jezelf steeds afvragen wat de patiënt echt nodig heeft,” adviseert rouw- en verliestherapeut Tanja van Roosmalen.
Wat wordt bedoeld met een ‘levend verlies’?
“Rouw wordt vaak geassocieerd met het overlijden van een dierbare, maar het kan ook voortkomen uit andere gebeurtenissen, zoals het verliezen van gezondheid,” legt Van Roosmalen uit. “Een diagnose zoals MS of Alzheimer, of een ingrijpende gebeurtenis zoals een CVA, kan iemands leven volledig veranderen. Dit type verlies blijft levenslang voelbaar en keert in verschillende vormen terug.”
Primair versus secundair verlies
Van Roosmalen maakt een onderscheid tussen primair en secundair verlies. “Het primaire verlies omvat de directe fysieke gevolgen, zoals een amputatie of de ziekte zelf. Daaruit voortvloeiend ontstaat secundair verlies: veranderingen in identiteit, relaties, werk, of vrijetijdsbesteding.”
Bijvoorbeeld:
- Fysiek: Door eenzijdige verlamming kan iemand zijn favoriete hobby niet meer uitvoeren.
- Psychisch: De patiënt kan zich somber voelen en moeite hebben vreugde te vinden.
- Sociaal: Het wegvallen van activiteiten kan leiden tot verlies van sociale contacten.
- Zingeving: De vraag ‘Wie ben ik zonder mijn werk of hobby’s?’ speelt vaak een grote rol.
Het secundaire verlies heeft vaak een diepere impact en verdient daarom extra aandacht.
Wat kun je als verpleegkundige doen?
Het is volgens Van Roosmalen essentieel om open te staan voor gesprekken over dit secundaire verlies. “Stel vragen zoals: ‘Hoe voelt het voor u om niet meer te kunnen werken?’ Het belangrijkste is luisteren en erkennen wat de patiënt doormaakt. Je hoeft geen oplossingen aan te dragen; er zijn voor de patiënt is vaak al voldoende.”
Ze benadrukt dat zorgverleners hun neiging tot het oplossen van problemen soms moeten onderdrukken. “Het is belangrijk om ongemak te verdragen en gewoon aanwezig te zijn. Dat maakt het verschil.”
Herkennen van rouwsignalen
Rouw om verlies van gezondheid kan zich fysiek uiten, bijvoorbeeld door slaapproblemen of buikpijn, maar ook door gedrag. “Sommige patiënten kunnen veeleisend overkomen omdat ze grip proberen te krijgen op een situatie die ze niet meer onder controle hebben,” zegt Van Roosmalen. “Herken dit gedrag als een manier om met verlies om te gaan, en probeer het gesprek aan te gaan.”
Het duale procesmodel: verlies en herstel
Van Roosmalen benadrukt dat patiënten voortdurend schakelen tussen verliesgerichte en herstelgerichte gedachten. “In verliesgerichte momenten staan ze stil bij wat ze hebben verloren. Dan is luisteren en ondersteunen als verpleegkundige voldoende. Bij herstelgerichte momenten help je hen praktisch, bijvoorbeeld door te adviseren hoe ze hun leven opnieuw kunnen inrichten.”
Ze sluit af: “Wat een patiënt op elk moment nodig heeft, verschilt. Het duale procesmodel kan zorgverleners helpen om in te schatten wat in een bepaalde situatie het meest ondersteunend is.”
